Rak jajnika jest w Australii dziesiątym najczęściej występującym nowotworem u kobiet i szóstą najczęstszą przyczyną zgonów nowotworowych w tej grupie. W 2023 roku w Australii zdiagnozowano 1786 przypadków raka jajnika, a 1050 kobiet zmarło z jego powodu.
Badanie, które zostało wsparte przez Fundusz Badań Medycznych (MRFF), wykorzystało technologię sztucznej inteligencji do analizy danych 221 732 kobiet w wieku od 37 do 73 lat zgromadzonych w UK Biobank.
Dr Iqbal Madakkatel, specjalista ds. uczenia maszynowego, UniSA
Dr Amanda Lumsden, badaczka z Uniwersytetu Australii Południowej, podkreśla, że identyfikacja czynników ryzyka i profilaktyka raka jajnika mogą znacząco poprawić skuteczność leczenia i szanse na przeżycie.
W badaniu wykorzystano sztuczną inteligencję do analizy czynników ryzyka raka jajnika. Wyniki wskazują, że stosowanie doustnej antykoncepcji wiązało się z 26% mniejszym ryzykiem wystąpienia tego nowotworu u kobiet, które kiedykolwiek przyjmowały pigułkę. Co więcej, u kobiet, które stosowały antykoncepcję po 45. roku życia, ryzyko to było nawet o 43% niższe.
Dr Iqbal Madakkatel, specjalista ds. uczenia maszynowego z UniSA, zwraca uwagę na ogromny potencjał sztucznej inteligencji w wykrywaniu czynników ryzyka, które mogłyby pozostać niezauważone w tradycyjnych analizach.
„Szczególnie interesującym odkryciem jest fakt, że pewne markery we krwi, które były mierzone przeciętnie 12,6 roku przed diagnozą, mogą wskazywać na przyszłe ryzyko rozwoju raka jajnika. To sugeruje możliwość opracowania testów przesiewowych pozwalających na wczesne wykrycie ryzyka” – dodaje dr Madakkatel.
„Nasze badania wskazują, że kobiety stosujące doustną antykoncepcję mają mniejsze ryzyko zachorowania na raka jajnika, przy czym kobiety stosujące pigułki w okolicach 45. roku życia są w jeszcze mniejszej grupie ryzyka” – dodaje dr Lumsden. „To prowadzi do pytania, czy strategie zmniejszające liczbę owulacji mogą być stosowane jako sposób na zapobieganie nowotworowi jajnika.”
Analiza wykazała również istnienie markerów biologicznych związanych z ryzykiem raka jajnika. Okazało się, że pewne cechy czerwonych krwinek oraz określone enzymy wątrobowe we krwi mogą mieć wpływ na rozwój choroby. Co ciekawe, niższa masa ciała oraz mniejszy wzrost były skorelowane z niższym ryzykiem zachorowania.
Antykoncepcja hormonalna od lat pełni kluczową rolę w zapobieganiu niechcianej ciąży. Jednak najnowsze badania przeprowadzone przez naukowców z Uniwersytetu Australii Południowej sugerują, że stosowanie pigułki antykoncepcyjnej może również przyczyniać się do zmniejszenia ryzyka zachorowania na raka jajnika.
Profesor Elina Hyppönen, liderka projektu, podkreśla, że identyfikacja czynników ryzyka raka jajnika może pomóc w poprawie wskaźników przeżywalności dzięki skuteczniejszej profilaktyce i wcześniejszej diagnozie.
„Nasza analiza oparta na danych pozwoliła zidentyfikować kluczowe czynniki ryzyka raka jajnika, na które możemy mieć wpływ” – mówi prof. Hyppönen. „Być może stosowanie antykoncepcji hormonalnej w celu zmniejszenia liczby owulacji lub zmniejszenie ilości tkanki tłuszczowej może wpłynąć na redukcję ryzyka nowotworu jajnika. Jednak potrzebne są dalsze badania, aby określić skuteczność tych strategii oraz wyodrębnić kobiety najbardziej narażone.”
„Rak jajnika jest zwykle rozpoznawany w zaawansowanym stadium – u około 70% pacjentek diagnoza pojawia się, gdy choroba jest już w znacznym stopniu rozwinięta” – mówi dr Lumsden. „Późna diagnoza wpływa na niską przeżywalność – poniżej 30% kobiet przeżywa pięć lat od momentu wykrycia nowotworu. Dla porównania, nowotwory wykryte na wczesnym etapie mają ponad 90% szans na skuteczne leczenie. Dlatego kluczowe jest określenie czynników ryzyka i opracowanie działań profilaktycznych.”
Odkrycia te nabierają szczególnego znaczenia w kontekście przypadającego na 4 lutego Światowego Dnia Walki z Rakiem. Mogą one przyczynić się do wczesnego wykrywania nowotworu i skuteczniejszej profilaktyki.
„Uwzględniliśmy niemal 3000 różnych cech zdrowotnych, dotyczących m.in. stosowania leków, diety, stylu życia, pomiarów fizycznych, czynników metabolicznych i hormonalnych, które zostały zmierzone na początku badania.”
Te nowe odkrycia dają nadzieję na skuteczniejsze metody prewencji oraz szybsze i precyzyjniejsze diagnozowanie tego groźnego nowotworu. Wczesne wykrywanie raka jajnika może drastycznie poprawić rokowania, dlatego tak istotne jest dalsze rozwijanie badań nad jego przyczynami i sposobami zapobiegania.
Istotnym czynnikiem ochronnym okazało się także macierzyństwo. Badacze wykazali, że kobiety, które urodziły dwoje lub więcej dzieci, miały aż o 39% mniejsze ryzyko zachorowania na raka jajnika w porównaniu do kobiet, które nigdy nie rodziły.
