Bonobo potrafią rozpoznać, kiedy wiedzą coś, czego Ty nie wiesz
W eksperymencie brali udział bonobo oraz badacz, a przed nimi znajdowały się trzy odwrócone plastikowe kubki. Do ich przygotowania zaangażowano także drugiego naukowca, który umieszczał przesłonę między eksperymentatorem a kubkami, po czym pod jednym z nich chował smakołyk, na przykład soczyste winogrono.
Co więcej, obecność tej umiejętności u bonobo sugeruje, że mogła być ona obecną również u wspólnych przodków ludzi i małp człekokształtnych, zauważa Krupenye. „Wskazuje to na możliwość, że starożytni przodkowie ludzi także posiadali te zdolności, co umożliwiało im lepszą współpracę i efektywne koordynowanie działań w grupie.”
Choć badania przeprowadzono w kontrolowanych warunkach, wyniki te dostarczają wsparcia dla wcześniejszych obserwacji dzikich małp człekokształtnych, uważa Zanna Clay z Uniwersytetu Durham w Wielkiej Brytanii. Jednocześnie zaznacza, że wyniki mogą nie znajdować uniwersalnego odniesienia do wszystkich bonobo, ponieważ badane osobniki wychowano w warunkach bliskich ludziom. Jednak jej zdaniem nie umniejsza to faktu, że zdolność ta istnieje w ich biologii.
Badacze od dziesięcioleci zadają sobie pytanie, czy nasi najbliżsi krewni w świecie zwierząt również są zdolni do posiadania teorii umysłu. Mimo niejednoznacznych wyników, wiele badań sugeruje, że nie-ludzkie człekokształtne małpy wykazują niektóre aspekty tej zdolności, co wskazuje na jej głęboko zakorzenione ewolucyjne korzenie. Przykładowo, dzikie szympansy, które dostrzegą w pobliżu węża – nawet sztucznego – wydają specyficzne dźwięki, aby ostrzec innych członków grupy, którzy nie byli świadomi zagrożenia.
Odkryto, że w przypadku „warunku niewiedzy” bonobo potrzebowały średnio o 1,5 sekundy mniej czasu, by wskazać rozwiązanie, i częściej (w około 20% więcej prób) wykonywały ten gest. „To dowodzi, że potrafią podejmować działania, gdy rozumieją, iż ktoś widzi sytuację inaczej niż oni sami,” wyjaśnia Krupenye. Badania sugerują, że bonobo wykazują zdolności myślowe związane z rozumieniem cudzych perspektyw, które do tej pory były im przypisywane z dużą rezerwą.
Bonobo okazują się niezwykle szybcy w niesieniu pomocy osobom, które nie posiadają tej samej wiedzy, co oni, co sugeruje, że potrafią rozumieć mentalne stany innych.
W „warunku wiedzy” przesłona miała okno, które pozwalało badaczowi obserwować, gdzie został ukryty przysmak. Natomiast w „warunku niewiedzy” widok był całkowicie zasłonięty. Jeśli badacz znalazł jedzenie, oddawał je bonobo, co stanowiło dla małp motywację do odpowiedniego wsparcia eksperymentatora.
Zdaniem Laura Lewis z Uniwersytetu Kalifornijskiego w Berkeley, zdolność do identyfikacji niewiedzy innych mogła być kluczowa w kontekście ewolucyjnym, na przykład podczas poszukiwania jedzenia. „Dzięki rozumieniu, kto może nie wiedzieć, gdzie znajduje się pożywienie, nasi przodkowie mogli skuteczniej komunikować i współpracować z partnerami społecznymi,” podkreśla.
W celu przeprowadzenia badań Townrow oraz Christopher Krupenye, także z Uniwersytetu Johna Hopkinsa, postanowili przetestować, czy trzy bonobo z ośrodka badawczego Ape Initiative w Iowa są w stanie rozpoznać niewiedzę innej osoby, z którą muszą współpracować, i wykazać się tą zdolnością poprzez odpowiednie gesty pomagające rozwiązać zadanie.
Jednak do tej pory brakowało dowodów z eksperymentalnie kontrolowanych warunków wskazujących, że małpy człekokształtne potrafią nie tylko śledzić perspektywę różną od własnej, ale także skutecznie na niej bazować. Według Luke’a Townrowa z Uniwersytetu Johna Hopkinsa w Marylandzie brakowało zdecydowanych dowodów potwierdzających tę zdolność w takich kontekstach.
Townrow i Krupenye analizowali, czy bonobo wskazują właściwy kubek i jak szybko to robią po usunięciu przesłony. Każdy z warunków przeprowadzono w 24 próbach.
Umiejętność myślenia o tym, co myślą inni, znana jako teoria umysłu, jest kluczową zdolnością pozwalającą ludziom na sprawne poruszanie się w społecznych realiach. Dzięki niej potrafimy rozpoznać, że ktoś może mieć inne przekonania lub spojrzenie na daną sytuację, co umożliwia skuteczne rozumienie i odpowiednie działanie na rzecz innych. W kontekście współpracy i komunikacji jest to jedna z najbardziej fundamentalnych zdolności rządzących relacjami międzyludzkimi.
