Źródło: Ying Tang/NurPhoto/Shutterstock
Czy świat przekroczył próg 1,5°C globalnego ocieplenia?
W styczniu 2024 roku globalne średnie temperatury po raz pierwszy w historii przekroczyły o 1,5°C poziom sprzed rewolucji przemysłowej. To symboliczny moment, biorąc pod uwagę międzynarodowy cel wyznaczony w ramach Porozumienia Paryskiego w 2015 roku, który zakłada ograniczenie wzrostu temperatur do właśnie tej wartości. Mimo to naukowcy podkreślają, że cel ten stanowi odniesienie do długoterminowej średniej temperatury obliczanej na podstawie 20-letniego okresu. Oznacza to, że światowa polityka klimatyczna nadal ma szansę na jego realizację.
Jednak coraz więcej ekspertów zastanawia się, czy okresy wyjątkowo wysokich temperatur mogą sugerować, że przekroczyliśmy już próg 1,5°C. Czy to oznacza, że wyznaczony cel stał się już nieosiągalny?
Nowe badania nad długoterminowym trendem ocieplenia
Emanuele Bevacqua z Helmholtz Centre for Environmental Research–UFZ w Niemczech oraz jego zespół postanowili zbadać, czy pojedynczy ciepły rok powyżej 1,5°C może oznaczać, że długoterminowe ocieplenie wkroczyło na ten poziom.
Analizując rzeczywiste pomiary oraz modele klimatyczne, naukowcy badali próg temperatur przekraczanych w latach 1981–2014. Okazało się, że każde pojedyncze przekroczenie wartości 0,6°C, 0,7°C, 0,8°C, 0,9°C i 1°C w stosunku do epoki przedprzemysłowej następowało w pierwszym 20-letnim okresie, w którym średnia globalna temperatura osiągnęła ten poziom. Na tej podstawie Bevacqua i jego zespół wnioskują, że skoro w 2024 roku zanotowano pierwszy rok powyżej 1,5°C, prawdopodobnie wkroczyliśmy już w 20-letni okres jego średniego wzrostu.
„Jest wysoce prawdopodobne, że już znajdujemy się w tym okresie” – mówi Bevacqua. „Najprawdopodobniej jesteśmy w jego pierwszych dziesięciu latach”.
Jest to zgodne z prognozami, według których długoterminowe ocieplenie osiągnie 1,5°C jeszcze przed końcem lat 20. lub na początku lat 30. XXI wieku. „To potwierdzenie tego, czego naukowcy się spodziewali” – komentuje Paulo Ceppi z Imperial College London.
Czy dwanaście miesięcy to już sygnał alarmowy?
Dane dotyczące miesięcznych temperatur mogą jednak sugerować bardziej niepokojący scenariusz. Czerwiec 2024 roku był dwunastym kolejnym miesiącem, w którym globalne średnie temperatury utrzymywały się na poziomie przynajmniej 1,5°C powyżej epoki przedprzemysłowej.
W osobnym badaniu Alex Cannon z Environment and Climate Change Canada wykorzystał model klimatyczny, aby sprawdzić, kiedy seria 12 miesięcy powyżej 1,5°C najczęściej pokrywa się z długoterminowym osiągnięciem tego progu. Wyniki wskazują, że gdy temperatury utrzymują się na tym poziomie przez rok, istnieje 80% prawdopodobieństwo, że próg 1,5°C został już przekroczony w perspektywie długoterminowej – nawet z uwzględnieniem zmienności naturalnej, jak fazy El Niño.
„W rzeczywistym świecie oznaczałoby to, że istnieje duże prawdopodobieństwo, iż już przekroczyliśmy ten próg” – zauważa Cannon.
Czy modele klimatyczne są w pełni wiarygodne?
Mimo wszystko naukowcy podchodzą do tych wyników z ostrożnością. Model wykorzystany przez Cannona zakłada wysoką wrażliwość atmosfery na zmiany stężenia CO₂. Dodatkowo badanie przeprowadzono w scenariuszu zakładającym wysokie emisje gazów cieplarnianych.
„Interpretowałbym ten wynik z ostrożnością” – mówi Duo Chan z University of Southampton. Sam Cannon przyznaje, że dopasowanie modelu do bardziej umiarkowanego scenariusza emisji sugerowałoby przekroczenie progu 1,5°C przed 2029 rokiem – co jest zgodne z powszechnymi prognozami.
Istnieją również wątpliwości co do dokładności symulacji zmian klimatu w krótkiej perspektywie czasowej. Jeśli modele nie odwzorowują w pełni krótkoterminowej zmienności temperatury, mogą przecenić prawdopodobieństwo faktycznego przekroczenia 1,5°C. „Potrzebujemy dalszych badań, by ocenić, jak dobrze modele symulują krótkoterminowe fluktuacje temperatur oraz wpływ niektórych czynników, takich jak redukcja aerozoli w atmosferze” – dodaje Ceppi. Aerozole odbijają promieniowanie słoneczne, a korzystanie z czystszych paliw żeglugowych paradoksalnie może przyczyniać się do dodatkowego ocieplenia.
Czy cele Porozumienia Paryskiego są nadal osiągalne?
Niepewność naukowa sprawia, że przedwczesne deklaracje o definitywnym przekroczeniu celu 1,5°C mogą prowadzić do politycznych konsekwencji. „Aby jednoznacznie stwierdzić, że poziom 1,5°C z Porozumienia Paryskiego został przekroczony, powinniśmy mieć bardzo wysoką pewność naukową – a obecnie jej nie mamy” – mówi Carl-Friedrich Schleussner z Climate Analytics w Berlinie.
Cannon także przyznaje, że wyniki jego badań nie pozwalają jeszcze na pełne stwierdzenie przekroczenia tego progu. Jednym z głównych problemów jest fakt, że modele klimatyczne nie przewidziały tak gwałtownego wzrostu temperatur w rzeczywistości. Możliwe, że kluczową rolę odgrywają czynniki, które nie zostały uwzględnione w symulacjach, jak spadek emisji aerozoli z transportu morskiego.
Czy stoimy na krawędzi katastrofy klimatycznej?
Mimo pewnych niepewności naukowych wnioski są jednoznaczne – świat nieuchronnie zmierza w kierunku realiów, w których globalne ocieplenie osiągnie i przekroczy poziom 1,5°C. „Wkraczamy w świat cieplejszy o 1,5°C” – podkreśla Schleussner. „Skutki, o których naukowcy ostrzegali dla tego poziomu ocieplenia, zaczną się materializować”.
Dalsza emisja gazów cieplarnianych pozostawia coraz mniej miejsca na działanie. „Cele Porozumienia Paryskiego wiszą na włosku” – ostrzega Schleussner. „Jeśli podążymy obecną ścieżką, poniesiemy porażkę”.
Nie ma już czasu na debatę – potrzebujemy zdecydowanych działań na rzecz ochrony klimatu, zanim będzie za późno.
