Komary mutanty z londyńskiego metra mają zaskakująco dawne pochodzenie
Credit”>blickwinkel / Alamy Stock Photo
Title”>Culex pipiens f. molestus – komar występujący w miastach na całym świecie
Od dawna uważano, że określona odmiana komara, związana z londyńskim metrem, przystosowała się do życia w środowisku miejskim dopiero w ostatnich stuleciach. Jednak najnowsze badania sugerują, że komar ten ewoluował do przebywania wśród ludzi tysiące lat wcześniej, jeszcze zanim powstały pierwsze systemy kolei podziemnej.
Culex pipiens f. molestus, bo tak brzmi naukowa nazwa tego owada, można spotkać w zurbanizowanych obszarach na całym świecie. Jego obecność stała się jednak powszechnie znana po drugiej wojnie światowej, kiedy to komary te stanowiły prawdziwą plagę dla mieszkańców Londynu ukrywających się w stacjach metra podczas nalotów bombowych. Przez lata zakładano, że ta forma komara ewoluowała od pokrewnej odmiany żerującej głównie na ptakach – Culex pipiens f. pipiens – w relatywnie niedawnym okresie, dostosowując się do warunków panujących w miastach.
Aby lepiej zrozumieć rzeczywiste pochodzenie tych komarów, Lindy McBride z Uniwersytetu Princeton wraz ze swoim zespołem przeanalizowała DNA 790 osobników pochodzących z 44 krajów. Badania objęły zarówno miejskie komary molestus, jak i ich ptakożerne odpowiedniki pipiens oraz kilka blisko spokrewnionych gatunków. Wyniki sugerują, że zamiast powstać w londyńskim metrze, komary molestus wyewoluowały na Bliskim Wschodzie tysiące lat temu, a następnie rozprzestrzeniły się po całym świecie.
Istnieją trzy główne dowody na potwierdzenie tej tezy. Po pierwsze, analiza genetyczna wykazała, że odmiana molestus jest bliżej spokrewniona z populacjami komarów pipiens z rejonu basenu Morza Śródziemnego niż z ich przedstawicielami z północnej Europy. To sugeruje, że pierwotnie wywodzi się z rejonu śródziemnomorskiego, a następnie rozprzestrzeniła się dalej. Po drugie, komary molestus występujące we wschodniej części basenu Morza Śródziemnego wykazują większą różnorodność genetyczną niż te występujące w podziemnych przestrzeniach miast północnej Europy. Sugeruje to, że obecność tych komarów na Bliskim Wschodzie sięga znacznie dalej w przeszłość.
Ostatecznym dowodem na takie pochodzenie komarów molestus jest fakt, że ich blisko spokrewniona odmiana pipiens, preferująca ptaki jako żywicieli, w ogóle nie występuje na Bliskim Wschodzie. McBride wskazuje, że dzięki temu komary molestus mogły tam wyewoluować w całkowitej izolacji, dostosowując się do życia w pobliżu ludzi, bez możliwości krzyżowania się z formą ptakożerną.
Dzięki analizie genetycznych mutacji naukowcy oszacowali, że komary molestus musiały pojawić się co najmniej 1000 lat temu, a najbardziej prawdopodobny okres ich ewolucji przypada na 2000 do nawet 10 000 lat temu. To zaskakujące odkrycie doskonale pokrywa się z rozwojem rolnictwa na Bliskim Wschodzie, co mogło stworzyć dogodne warunki do ich rozprzestrzenienia się w środowiskach związanych z ludzką aktywnością.
Zamiast być owadem, który dopiero niedawno przystosował się do życia w metropoliach, komar molestus prawdopodobnie posiadał już cechy sprzyjające funkcjonowaniu w miejskich warunkach od bardzo dawna. Po osiedleniu się w miastach ewoluował jeszcze dalej, odpowiednio dostosowując swoje nawyki żywieniowe i reprodukcję.
McBride zaznacza również, że środowiska miejskie sprzyjają potencjalnym krzyżówkom między odmianą molestus a formą ptakożerną pipiens. Takie hybrydy mogą mieć duże znaczenie dla zdrowia publicznego, ponieważ mogą pośredniczyć w przenoszeniu wirusa Zachodniego Nilu – choroby przenoszonej z ptaków na ludzi. Choć zjawisko krzyżowania się tych dwóch odmian jest stosunkowo rzadkie, może prowadzić do powstania osobników o mieszanych cechach i zwiększonej zdolności do przenoszenia patogenów na ludzi.
Odkrycie, że komary molestus są znacznie starsze, niż sądzono, nie tylko zmienia nasze postrzeganie ich ewolucji, ale również pokazuje, jak wielką rolę odgrywa historia środowiska w kształtowaniu biologii owadów współistniejących z ludźmi.
